Ληνός : μικρό κτίσμα σαν δεξαμενή ή μεγάλο, ξύλινο κιβώτιο, μέσα στο οποίο πατιούνται τα σταφύλια για να βγει ο χυμός, το πατητήρι… δεξαμενή, στέρνα… όρυγμα στη γη για το πάτημα των σταφυλιών.
Οι ληνοί ήταν μικρά ορθογώνια κτίσματα, που η επιφάνειά τους δεν ξεπερνούσε τα 20 τμ. Ήταν χτισμένοι με χωμάτινες «πλίθες» ή πέτρα (οι παλιότεροι), αλλά και με «τσιμεντόπλιθες» ή τούβλα (οι νεώτεροι) και δεν ήταν σοβατισμένοι. Η πόρτα ήταν ξύλινη (στους παλιότερους) ή σιδερένια (στους νεώτερους), είχαν ελάχιστα παράθυρα και στέγη με κεραμίδια (οι παλιότεροι), τσίγκο ή ελενίτ (οι νεώτεροι). Μερικοί ληνοί είχαν και «χαγιάτι» με κεραμίδια ή κλαριά. Το εσωτερικό τους δεν είχε ταβάνι και υπήρχαν εσοχές που χρησιμοποιούνταν ως ερμάρια. Το δάπεδο ήταν χωμάτινο (οι νεώτεροι ληνοί είχαν το «προνόμιο» του τσιμέντου…) και «χυλιζόταν» από τις νοικοκυρές με κοκκινόχωμα («γλίνα»). Τα έπιπλα ήταν ελάχιστα : τραπέζι, καρέκλες, κρεββάτια (με στρώματα από σανό/σαούρα»), «γιούκος», «νιφτήρα»). Σχεδόν σε επαφή με το ληνό υπήρχε φούρνος (σπανιότερα) ή το «μαγερειό» (συνήθως), μια μικρή «εστία» περιτοιχισμένη με χώμα για το μαγείρεμα, ενώ σε μικρή απόσταση υπήρχε η «κούρνια» με τα «κοτερά» (προσοχή στον τονισμό : για να μη δημιουργηθούν συνειρμοί του είδους «ήμουν κι εγώ στο κότερο»…).
Οι ληνοί χτίζονταν δίπλα στ’ αλώνια και δίπλα σε δέντρο (συνήθως «τζέρο(ς)» ή μουριά), για να υπάρχει σκιά, και νερό (με τη μορφή πηγαδιού, «τρόμπας», ή αρτεσιανού
).
Κάθε που ερχόταν ο Αύγουστος, ο Ριόλος ερήμωνε… Οι νοικοκυραίοι φόρτωναν στα γαϊδούρια τα απαραίτητα συμπράγκαλα και μετακόμιζαν στους ληνούς για τον τρύγο της σταφίδας. Εκεί έμεναν σχεδόν μέχρι το πανηγύρι του Ριόλου (23 Σεπτέμβρη) ή μέχρι ν’ ανοίξουν τα σχολεία (με μικρό διάλειμμα τις γιορτές της Παναγίας και τ’ Αγιαννιού) και αφού είχε ολοκληρωθεί ο κύκλος των εργασιών που σχετίζονται με τη σταφίδα (τρύγος, «άπλωμα», «ψήσιμο», «τρίψιμο», «μακινάριασμα», «σώριασμα»), ξαναγύριζαν στο χωριό (Οι οικογένειες που δεν είχαν μαθητές έμεναν στους ληνούς και το «γαϊδουροκαλόκαιρο»…). Ακόμη και όσοι δεν είχαν ληνούς έφτιαχναν μικρά καλύβια από κλαριά και «παραθέριζαν», για να γλυτώσουν τις «θέρμες» του Αυγούστου.Σχεδόν το σύνολο των ληνών του Ριόλου ήταν χτισμένο μέσα σ’ ένα ακανόνιστο τετράπλευρο, που οι κορυφές του ήταν η «Μπότσικα», η «Μαρτούρενα», τα «Λυγερά» και η «Αγκινάρα».
Το πιο όμορφο κομμάτι του βίου στους ληνούς ήταν το βράδυ… Μετά τον κάματο της μέρας και την επιστροφή των αντρών από τα καφενεία του χωριού (όσων δηλαδή είχαν πάει…) οι γειτόνοι μαζεύονταν έξω από κάποιο ληνό και με το «σπινό» φως της λάμπας πετρελαίου ή και χωρίς αυτό (αυγουστιάτικο φεγγάρι γαρ…) κουτσομπόλευαν, αμπελοφιλοσοφούσαν, αγωνιούσαν «αν φέτος η σταφίδα έχει τιμή» και είχαν το αυτί στραμμένο στο ράδιο για το δελτίο καιρού (μετά βέβαια τα δημοτικά / λαϊκά τραγούδια των τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών). Προ πάντων όμως γελούσαν! Οι βεγγέρες αυτές έκλειναν συνήθως με ιστορίες του τύπου «εκεί φυλάει», που λόγω της τερατολογίας τους τρόμαζαν τους μικρούς. Οι πιο τυχεροί κοιμόντουσαν έξω, στο ύπαιθρο, σε αυτοσχέδια κρεβάτια, που δεν φημίζονταν για την ευστάθειά τους… Μαγεία!! Το αλφαβητάρι των άστρων (όπως κανένα πλανητάριο δεν μπορεί να το αποδώσει), η απεραντοσύνη της φύσης και ένα δροσερό αεράκι να κουβαλάει την αψιά μυρωδιά της απλωμένης σταφίδας και νυχτερινούς ήχους, (απροσδιόριστους, ωστόσο οικείους). Πώς να σου κολλήσει ύπνος; …
Οι εποχές άλλαξαν..
Οι παλιοί ληνοί γκρεμίστηκαν… Δεν άντεξαν… Στη θέση τους συναντάς χορταριασμένα ερείπια, που μάλλον δεν θα προξενήσουν το ενδιαφέρον των μελλοντικών αρχαιολόγων (μόνον κάτι αμετανόητες «σχολαστικούρες» θα μιλήσουν για ταπεινούς μάστορες που έδεναν το ξύλο, την πέτρα και το χώμα και για δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής). Οι νεώτεροι ληνοί που σώζονται χρησιμοποιούνται πλέον ως αποθηκευτικοί χώροι. Ο Ριόλος δεν ερημώνει τον Αύγουστο.Οι Οργιολίτες δεν μένουν στους ληνούς πια εδώ και καμιά τριανταριά χρόνια και βάλε… Άλλοι ξερίζωσαν τις σταφίδες τους, άλλοι τις πουλάνε « χλωρές» και όσοι τις απλώνουν, το μεσημέρι γυρίζουν στο χωριό. Με τα μηχανοκίνητα μέσα οι αποστάσεις μειώθηκαν, κερδήθηκε χρόνος… Οι διαφορές ανάμεσα στην πόλη και το χωριό εξανεμίστηκαν… Ο υπαίθριος βίος αντικαταστάθηκε από μια «αστικοποίηση» του τοπίου και των συνηθειών… Οι άνθρωποι ξέμαθαν… Άλλοι το λένε «βολή» και άλλοι εξέλιξη… Ας είναι… «Τρώγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της», που λέει και ο Ελύτης…
Το κείμενο αναρτήθηκε από Νεοκλή Δημόπουλο και οι φωτογραφίες είναι της Φωτεινής Πρεβεζάνου..
