Λάρισσος ή Λυγερός

Αν ''η άκρα Άραξος'' είναι το παραλιακό όριο ανάμεσα στην Ηλεία και την Αχαΐα και ειδικότερα τη Δύμη (βλ. Στράβων Γεωγραφικά VIII. 2.2,3, 3.4 και 7.5), προς τα μεσόγεια στα χρόνια του Παυσανία είναι ο Λάρισος ποταμός (βλ. Παυσανίας 6.26.10 ''… και Ηλείοις όροι προς Αχαιούς της χώρας ο ποταμός έστιν εφ’ ημών ο Λάρισος…'' και 7.17.5''… Αχαιοίς δε όροι και Ηλείοις της χώρας ποταμός τε Λάρισος…''). Και ο Στράβων όμως παλιότερα γράφει ότι τη χώρα της Δύμης την διαιρεί από την Ηλεία ο Λάρισος, ο οποίος ρέει από το βουνό Σκόλλη, που μερικοί ταυτίζουν με την επική Ωλενίην Πέτρην (βλ. Στράβων ΧΙ.5.19 ''… ο την Ηλείαν από Δύμης διορίζων Λάρισος ποταμός…''και VIII 7.5 ''… Διαιρεί δ’ αυτήν (Δύμην) από της Ηλείας κατά Βουπράσιον ο Λάρισος ποταμός, ρέων εξ όρους τούτο δ’ οι μεν Σκόλλιν καλούσιν, Όμηρος δε πέτρην Ωλενίην…''). Το Λάρισο ως φυσικό ή πολιτικό όριο ανάμεσα στις δύο χώρες γνωρίζει και ο Λίβιος (ΧΧVII 31.11) παλιότερα και ακόμα και ο Ξενοφών που αναφερόμενος στα γεγονότα του 402 π.Χ. γράφει ότι ο ''… Άγις ενέβαλε δια της Αχαΐας εις την Ηλείαν κατά Λάρισον...'' (βλ.Ελλ. ΙΙΙ 2.23). Το όνομα Σκόλλις ταιριάζει στο βουνό Σαντομέρι, έναν πολύ απότομο, μακρόστενο και ψηλό βράχο. Από αυτό όμως δεν πηγάζει κανένα ποτάμι που θα μπορούσε να θεωρηθεί όριο ανάμεσα στην Ηλεία και την Αχαΐα και θα το συναντούσε μάλιστα κανείς πηγαίνοντας από την Ήλιδα στη Δύμη. Οι εκατέρωθεν λεκάνες, στα ανατολικά και τα δυτικά του, αποστραγγίζονται προς τα νότια προς τον Πηνειό, ενώ ο Λάρισος χυνόταν στη θάλασσα κατά Βουπράσιον και προφανώς βορειότερα από τον Πηνειό. Όλα τα ρέματα που κατεβαίνουν στη θάλασσα (ή στα κοντινά έλη και τενάγη) ανάμεσα στον Πηνειό και τον Άραξο κινούν από το χαμηλότερο και πλατύτερο βουνό Μόβρη. Από αυτό πρέπει να πήγαζε και ο Λάρισος. Ή λοιπόν είναι λανθασμένη η πληροφορία του Στράβωνα ή κατά συνεκδοχήν θα ονομαζόταν Σκόλλις ολόκληρο το ορεινό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τη Μόβρη.
Ο Παυσανίας σημειώνει (6.26.10), ότι ερχόμενος κανείς από την Ήλιδα συναντάει τον Λάρισο σε εκατόν πενήντα επτά στάδια. Ο μη στρογγυλός αριθμός και το συγκεκριμένο της έκφρασης, δείχνει πως πιθανότατα την πληροφορία την έχει από ''αντικειμενική'' βεβαίωση, δηλαδή από οδοδείκτες, ''μιλλιάρια''. Στην εδώ περίπτωση φαίνεται ότι τα ''μιλλιάρια'' έδιναν απόσταση επί της λεωφόρου του κατασκευασμένου αμαξιτού δρόμου. Ο συνδυασμός της πληροφορίας του με τις πιο πάνω επέτρεψε από νωρίς να ταυτισθεί ο Λάρισος με το ονομαζόμενο Ρέμα Μάννα (Baladie, Le Peloponnese de Strabon, Paris 1980, 67 π. αρ., 117-120), πραγματικό αέναο ρέμα που ξεκινά από την περιοχή της Ματαράγκας (''Γιαχαλέϊκα'') περνάει από το Καγκάδι, τον Ριόλο και το Λάπα και χύνεται στα έλη κοντά στο Μετόχι. Το πιο πιθανό είναι πως στα αρχαία χρόνια τα έλη αυτά θα εκτείνονταν και ανατολικότερα, στην περιοχή του σημερινού αεροδρομίου και ως τις Μακριές Λίμνες. Είναι πιθανό πως μόνο μια στενή λωρίδα σταθερού εδάφους ένωνε το συγκρότημα των υψωμάτων Μαύρα Βουνά με τα χαμηλά υψώματα στο Λιμανάκι. Αλλά και νοτιότερα από αυτό, ανατολικά από το ποτάμι, σε πολλές περιοχές πρέπει να λίμναζαν τα νερά. Ακόμη και στον χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού του 1963 μπορεί να δει κανείς εκτάσεις ελώδεις νότια από το Κάτω Λιμνοχώρι, πιο πέρα δυτικά του και ανάμεσα σε αυτό και την Κάτω Αχαγιά. Είναι φανερό, ότι οποιαδήποτε στρατιωτική κίνηση ανάμεσα στη Δυμαία χώρα και την Ηλεία θα έπρεπε να διαβεί το Λάρισο. Και από αυτό προκύπτει ότι η αναφορά του Ξενοφώντα που λίγο πιο πάνω μνημονεύσαμε, δεν δηλώνει κατ’ ανάγκην πως το ποτάμι ήταν και τότε θεσμικό όριο ανάμεσα στις δύο επικράτειες. Θα μπορούσαμε λοιπόν να καταλήξουμε, πως τα φυσικά όρια ανάμεσα στην Ηλεία και την Αχαΐα στην πλευρά αυτή είναι η περιοχή του Λάρισου και τα προς τα βορειο-βορειοδυτικά έλη.